सडक दुर्घटनामा वृद्धि : सुरक्षा सुधारको आवश्यकता

द नेप्लिज संवाददाता

१५ वैशाख २०८२, सोमबार

विराटनगर– ताप्लेजुङको फुङलिङ नगरपालिका–१० बाट पाथीभरा दर्शनका लागि गइरहेको बोलेरो गाडीका सवारहरूमा हर्षोल्लास थियो । तर केही क्षणमा सबैकुरा बदलियो । विद्युत् लाइनको तार अचानक गाडीमा खस्न पुग्यो र आगो लाग्न थाल्यो । ललितपुरकी १६ वर्षीया आध्या आचार्य, झापाका विनोद र सरिता पौडेल र चालक दुर्गा भट्टराईले आफ्नो जीवन गुमाए ।

त्यस्तै अर्को घटनामा कालिकोटको लार्फमा रातको अन्धकारमा एक ट्र्याक्टर दुर्घटनामा परेको थियो । आफ्नै गाउँका कृषकहरू बोकेर मालबाहक गाडी चलाउँदै तीव्र गतिमा जब मोडमा पुगे, अचानक ट्र्याक्टर दुर्घटनामा प¥यो । मुगुका २५ वर्षीय चालक चन्द्र प्रकाश रोकाया र उसका साथीहरूको जीवन यात्रा बीचमै समाप्त भयो ।

त्यस्तै अर्घाखाँचीको शितगंगा–२ भुवनपाटामा बस दुर्घटना भयो जसमा चार जनाको मृत्यु भयो । बसको ब्रेक फेल भएर गाडी सडकबाट तल खसेको थियो । यो दुर्घटनामा २८ जना यात्री गम्भीर घाइते भए । यो घटना पनि सवारी सुरक्षा व्यवस्थाको कमजोरीलाई उजागर गर्दैछ ।

पाल्पामाजंगलमा लागेको डढेलो निभाउन गइरहेको जीप सडकबाट १५० मिटर तल खस्यो जसमा तीन जनाको ज्यान गयो । जीपको ब्रेक फेल हुँदा दुर्घटना भएको प्रारम्भिक अनुमान गरिएको छ ।

यी घटनाहरूले स्पष्ट रूपमा देखाउँछन् कि सवारी सुरक्षाका उपायहरू अझै कमजोर छन् । चालकको लापरवाही, सवारी साधनको मर्मतको अभाव र सडकको खराब अवस्था दुर्घटनाका प्रमुख कारण बनेका छन् । यी दुर्घटनाहरूले स्थानीय र राष्ट्रिय सुरक्षा व्यवस्थामा सुधारको आवश्यकता प्रकट गर्दैछन्।

समाधानका उपाय
विशेषज्ञहरुका अनुसार सरकार र ट्राफिक विभागले सडक सुरक्षा सुधारका लागि विभिन्न कदम चालिरहेको छ । तर अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ । सवारी साधनको नियमित मर्मत, चालकहरूको तालिम र सडकहरूको सुरक्षामा ध्यान दिन आवश्यक छ । यस्ता सुधारहरू लागू गर्न सकिए भने, यी दुर्घटनाहरूको पुनरावृत्ति रोक्न सम्भव हुनेछ।

सडक दुर्घटनाहरूको संख्या बढ्दो छ । अब समय आएको छ कि हामी यस्ता घटनाबाट शिक्षा लिइ सुरक्षाका उपायहरूलाई अझ प्रभावकारी बनाऔं, ताकि भविष्यमा यस्ता दुर्घटनाहरूलाई टार्न सकियोस्।

तर यी घटनाहरू असामान्य मात्र थिएनन् । उनीहरू नेपालका दुर्गम र सहरी क्षेत्रहरूमा कति भइरहेका यस्ता घटनाहरूको प्रतिनिधित्व मात्र हुन् । केही साता अघि लुम्बिनीमा भएको पिकअप भ्यान दुर्घटनाले दुई जनाको ज्यान लियो र २२ जना घाइते भए। यात्रीहरूको चापले भरिएको भ्यान एक मोडमा चिप्लियो र सवारीको सन्तुलन गुमेर पल्टियो ।

दुर्घटनाका कारण के थिए? गम्भीर घाइतेहरूको अवस्था अझै पनि केलाइरहेको थियो, जब प्रहरीले प्रारम्भिक अनुसन्धानमा देख्यो कि भ्यानको क्षमता भन्दा बढी यात्रु चढाइएको थियो । यो केवल तीन घटनाहरू होइन; २०७८/७९ देखि २०८०/८१ को अवधिमा सवारी दुर्घटनाको दरमा वृद्धि भएको छ। २०८०/८१ मा ८,८८१ दुर्घटना भएका थिए जसमा १७७ जनाको ज्यान गएको थियो। २०७८/७९ मा १० हजार ७ सय ३३ दुर्घटना हुँदा १ सय ९१ जनाको र २०७९/८० मा १० हजार ६ सय ७५ दुर्घटना हुँदा १ सय ८७ को ज्यान गयो ।

चालकहरूको लापरवाही, मादक पदार्थ सेवन, र सडक सुरक्षा नियमहरूको उल्लंघन जसरी सवारी दुर्घटना बढाइरहेको छ । त्यसले गर्दा सवारी सुरक्षामा गम्भीर चुनौती देखा परेको छ ।

आखिर के कारण हो, जसले गर्दा यी घटनाहरू बारम्बार हुँदैछन् ?
सवारी दुर्घटनाका प्रायः कारणमा चालकको त्रुटि, गाडीको मर्मतको अभाव र अनियन्त्रित गति प्रमुख कारणका रूपमा उभिएका छन् । त्यस्तै सडकको अवस्था, ट्राफिक व्यवस्थापनमा कमीकमजोरी र अभावपूर्ण सुरक्षाका उपायहरू पनि घटक बन्न पुगेका छन् । ताप्लेजुङमा विद्युत् लाइनको खराबी र कालिकोटमा ट्रयाक्टरको मर्मत अभावले स्पष्ट देखाउँछ कि यस्ता दुर्घटनाहरूको प्रमुख कारणमा पूर्वाधारको कमजोरी पनि प्रमुख भूमिका खेल्दै आएको छ ।

सरकार र सम्वन्धित निकायहरूको चुनौती
सरकारले सडक सुरक्षा सुधारका लागि विभिन्न कदमहरू उठाउने प्रयास गरिरहेको छ । तर यी घटनाहरूले अझै पनि प्रमुख सुधारको आवश्यकता देखाउँछ । दुर्घटनाको बढ्दो दर र त्यसबाट हुन लागेको मानविय र आर्थिक क्षति समाजको गम्भीर चिन्ता बनिसकेको छ । सवारी साधनहरूको मर्मत, चालकको तालिम र ट्राफिक नियमहरूको पालना सँगै सडक सुरक्षा योजना सुधार्न अत्यावश्यक बनिरहेको छ ।

अहिले देशका सबै खण्डका सडकहरूमा सुधारात्मक कदमहरू आवश्यक छन् । केवल चेतना र कानुनी कडाइ मात्र होइन, सवारी साधनको नियमित मर्मत, चालकहरूको तालिम र ट्राफिक व्यवस्थापनमा सुधार ल्याउने उपयुक्त कदमहरू पनि यति महत्वपूर्ण छन् कि यी दुःखद घटनाहरूको पुनरावृत्ति रोक्न सकिन्छ।

दुर्घटनाले के देखायो ?
यी श्रृंखलाबद्ध दुर्घटनाहरूले नेपालमा ग्रामीण सडक सुरक्षाको खतरनाक अवस्था उजागर गर्छन् । विशेषगरी, विद्युत् लाइनको अव्यवस्थित अवस्था, सवारी साधनहरूको मर्मतसम्भारमा कमजोरी, अनियन्त्रित गति, भारवहन क्षमताको अवमूल्यन, र ब्रेक जस्ता यन्त्रगत समस्याहरू मुख्य कारण देखिन्छन्।

ट्राफिक विशेषज्ञ डा. भीष्म अधिकारीका अनुसार नेपालमा सडक दुर्घटनाका ७० प्रतिशतभन्दा बढी घटना यान्त्रिक त्रुटि, चालक लापरवाही र अव्यवस्थित पूर्वाधारका कारण हुन्छन् । यस्ता दुर्घटना रोक्न सडक सुरक्षा नीति कार्यान्वयनमा

तत्काल सुधार आवश्यक छ।
यस्तै नेपाल विद्युत प्राधिकरणले विद्युत् लाइनहरूको नियमित निरीक्षण तथा मर्मतसम्भार गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ । यस्तै ट्राफिक प्रहरी महाशाखाले पनि ग्रामीण भेगमा सवारी साधन अनुगमन कडा बनाउनुपर्ने बताएका छन् । यदि तत्काल र प्रभावकारी सुधारात्मक कदम चालिएन भने यस्ता दुर्घटनाले ग्रामीण जनजीवनलाई अझै ठुलो जोखिममा पार्ने निश्चित छ ।

प्रकाशित : १५ वैशाख २०८२, सोमबार 15:34